De onderhoudsvriendelijke appelbes is niet alleen een mooi sieraad voor de tuin, de vruchten van de plant zijn ook rijk aan vitamine C.
De appelbes behoort tot het geslacht Aronia en behoort tot de rozenfamilie. De vrucht, ook wel zwarte lijsterbes of zwarte appelbes genoemd, is een robuuste en onderhoudsvriendelijke plant die niet in de laatste plaats door zijn mooie bruinrode herfstkleur een sieraad is voor elke boomgaard. De appelbessen ter grootte van een erwt zijn echte vitaminebommen, die in Rusland al lang worden gewaardeerd als medicinale planten. Ook op onze breedtegraden is het bewustzijn van de planten toegenomen door de verkoop van aronia-sappen. Hieronder zullen we je vertellen waar je op moet letten bij het kweken en verzorgen van de kale appelbes.
Plantbeschrijving
De kale appelbes is een stijve, rechtopstaande struik die een groeihoogte van maximaal twee meter kan bereiken. Visueel lijkt de kale appelbes op de viltige appelbes. De aanvankelijke beharing van het blad verdwijnt echter geleidelijk. Opvallend aan de bladverliezende heesters zijn de spitse, donkerrode winterknoppen. De bloemaren kunnen tot twintig bloemen bevatten. De bloemen zijn ongeveer een centimeter groot en hebben vijf kelkblaadjes. De blootgestelde vijf bloembladen lijken wit tot lichtroze. De rijpe appelbessen zijn glanzend zwart van kleur en moeten in de herfst snel worden geoogst, anders vallen ze van de struik.
Geschiedenis en verspreiding van de appelbes
De thuisbasis van de kale appelbes is te vinden in het noordoosten van de VS. Daar moest de plant zich aanpassen aan het barre klimaat, wat de hobbytuinier vandaag ten goede komt. De indianen gebruikten de plant, die op steenachtige hellingen en kustgebieden of in kale duingebieden groeide, al vroeg als voedselbron. De gerichte teelt van aronia begon in de VS en Canada in het begin van de 18e eeuw. In 1834 vonden de planten hun weg naar Rusland, waar ze als zeldzaamheid werden tentoongesteld in botanische tuinen. De plant werd interessant voor de wetenschap en toen de gezondheidsvoordelen werden erkend, werden appelbessen gebruikt als medicinale planten in de toenmalige USSR.In de jaren vijftig kwamen de kale appelbessen naar Centraal-Europa. De teelt vond voor het eerst plaats in Bulgarije en Tsjechoslowakije. In Duitsland worden nu appelbessen geteeld in de buurt van Dresden, in Oberlausitz en in het Landshut-gebied.
De appelbes gebruiken
De appelbessen zijn rijk aan vitamines en mineralen. We raden af om het fruit rauw te eten, omdat de smaak van de aronia merkbaar bitter is. De vruchten worden bij voorkeur verwerkt tot sap, wijn of jam.
De gezondheidswaarde van de aroniabes is al in tal van onderzoeken bevestigd. Dagelijkse consumptie van zelfs kleine hoeveelheden zou bijdragen aan een groter algemeen welzijn.
Het belang van geneeskrachtige planten werd al vroeg in Rusland erkend. Zowel vers fruit als gedroogde appelbessen worden gebruikt. De bessen bevatten veel vitamine C, evenals ijzer, foliumzuur en jodium.
In de volksgeneeskunde worden de volgende kwalen genezen met de appelbes:
- hoge bloeddruk
- Urineweginfecties
- verharding van de slagaders
- Maagitis
Wanneer bloeit de appelbes?
De bloeitijd varieert van regio tot regio en kan in milde streken al in mei beginnen. De appelbessen staan meestal in volle bloei tussen juli en augustus.
Plant de appelbes
Aangepast aan het barre klimaat in het noordoosten van de VS, blijkt de appelbes een makkelijke gast in de boomgaard te zijn. Ook tijdens langere droge perioden kan de plant zichzelf van voedingsstoffen voorzien via het brede, vertakte wortelstelsel.
Vind de juiste locatie
Je hebt min of meer de vrije hand bij het kiezen van de locatie. Je kunt de appelbes in bestaande hagen integreren, in groepen planten of als solitair telen.
» Let op: Aangezien de planten sterk vertakte wortelstelsels ontwikkelen, moet bij groepsbeplanting een plantafstand van minimaal 1,5 meter worden aangehouden.
De kale appelbes gedijt op een zonnige locatie en is ook tevreden met halfschaduw. Hellingen en rivierlopen hebben de voorkeur. De goede zouttolerantie maakt de plant ideaal voor de teelt nabij de kust. Hoe zonniger de locatie, hoe overvloediger uw gewassen zullen zijn.
Voor het planten kan het zinvol zijn om een wortelbarrière te planten. Hierdoor kan het wortelnetwerk zich niet ongehinderd verspreiden en wordt de groei van naburige planten voorkomen. Een vochtige locatie krijgtvan de plant bijzonder goed. De kale appelbes tolereert echter geen wateroverlast. Dit kan worden voorkomen door een drainage aan te leggen uit potscherven of grind.
De ideale locatie in trefwoorden:
- licht
- zonnig
- vochtig
- Let op de plantafstand
Selecteer het juiste substraat
Hoewel de appelbes het goed doet in bijna elke grond, heeft hij bepaalde vereisten die, indien voldaan, kunnen bijdragen aan een overvloedige oogst. De grond moet zo vochtig mogelijk zijn en een hoog geh alte aan klei of zand bevatten.
» Tip: Zware kleigronden worden beter doorlatend als ze worden losgemaakt met zand of grind.
Als de grond tijdens het planten wordt verrijkt met humus, kan de plant goed opgroeien en wordt vanaf het begin voorzien van een waardevolle natuurlijke meststof. Te veel zand in de bodem is minder geschikt, omdat water en mest niet in de bodem kunnen blijven. U moet dan vaker water geven en bemesten. Anderzijds houdt een te leemachtige grond de vloeistof te lang aan het oppervlak en laat deze niet tijdig tot de wortels doordringen. Iedereen die de pH van de grond kan bepalen, zou dat moeten doen. Er worden ideale bodemcondities gecreëerd met een pH-waarde tussen 5 en 6.5.
Het ideale substraat in trefwoorden:
- vochtig
- zandleemgrond
- doorlatend
De beste planttijd
De kale appelbes kan je het beste in de herfst planten. Dan heeft de plant al zijn bladeren afgeworpen. De planten die op dit moment in de handel verkrijgbaar zijn, zijn meestal planten met blote wortel. Het planten kan tot de eerste nachtvorst. Containergoederen met een stabiel wortelstelsel kunnen het hele jaar door geplant worden. Omdat de planten behoorlijk robuust lijken, zullen ze zeker goed groeien en bestand zijn tegen lagere temperaturen.
Stap voor stap instructies
❶ Kies locatie
❷ Bereid de grond voor
❸ Houd plantafstand aan
❹ Graaf plantgat
❺ Leg drainage
❻ Indien gewenst, Wortelscherm plaatsen
❼ Kluim water
❽ Plant plaatsen
❾ Substraat vullen en plantgat sluiten
❿ Grond goed aandrukken en plant goed water geven
Zodra de juiste locatie is gevonden, moet de grond worden losgemaakt. Een doorlatende bodem is vooral belangrijk om wateroverlast te voorkomen, wat de planten niet kunnen verdragen. Om de grond beter doorlatend te maken, is het raadzaam om te mengengrind of zand. Gebruik compost om voedingsstoffen te leveren.
Er moet een plantafstand van minimaal 1,5 meter worden aangehouden, omdat de appelbes een dicht vertakt wortelstelsel vormt. U kunt de groei afremmen door een royale wortelbarrière te plaatsen. Het is belangrijk om de plant niet te veel te beperken en zo de groei te belemmeren. Containerplanten moeten worden bewaterd voordat ze in het plantgat worden geplaatst. Zet hiervoor de plant in een emmer totdat er geen luchtbellen meer opstijgen. Na het planten moeten de appelbessen krachtig worden bewaterd.
Houd de kale appelbes in de emmer
De teelt van kale appelbessen is ook mogelijk in een emmer. Gezien het reeds genoemde uitgebreid vertakte wortelstelsel, zal je al vermoeden dat de plantpot voldoende groot moet zijn.
» Tip: Als Aronia in een te kleine plantenbak wordt geperst, stoppen ze met groeien.
Hoewel de kale appelbes wordt beschouwd als robuust en goed aangepast aan ons klimaat, is het bij potplanten altijd nodig om hierin compromissen te sluiten. De planten hebben vorstbescherming nodig. Zodra de grond in de plantenbak bevriest, kan de appelbes geen voedsel meer opnemen en "sterft van de dorst". In de winter is een beschutte standplaats een pré. Wikkel de plant in met tuinvlies of kokosmatten en bescherm de grond met kreupelhout of bladeren.
» Tip: Een bijzonder effectieve meststof voor de lange termijn is stalmest. Dit duurt drie jaar om te ontbinden en voorziet de planten gedurende deze tijd van alle noodzakelijke mineralen en voedingsstoffen.
Door de grond regelmatig te mulchen, bescherm je de plant tegen uitdroging. Evenzo zullen minder onkruiden zich in het wortelgebied kunnen vestigen.
Hoe zorg je op de juiste manier voor de appelbes
❍ casting:
Het brede wortelnetwerk van de planten is erg handig voor de hobbytuinier wat betreft het water geven. De appelbessen krijgen meestal alle benodigde voedingsstoffen via de wortels en hoeven niet regelmatig te worden bewaterd. Alleen in bijzonder droge zomers moet je de planten af en toe water geven.
» Tip: Kuipplanten kunnen niet zonder water en moeten regelmatig worden bewaterd. De grond mag niet uitdrogen. In ruil daarvoor mag er geen wateroverlast zijn.
❍ Bemesten:
De niet veeleisende plant is niet afhankelijk van regelmatige bemesting. Het is perfect voldoende om compost te gebruiken als:gebruik organische mest. Dit gebeurt meestal op het moment van planten.
❍ Oogsttijd:
Vanaf het tweede jaar na de bloei zullen de kale appelbessen vruchten produceren. De oogsttijd begint rond september en duurt tot oktober. Om de vruchtrijpheid van de bessen te bepalen, is het uiterlijk meestal niet bepalend, omdat de donkerviolette verkleuring al in juli begint. Om de mate van rijpheid te controleren, is het zinvol om een bes te plukken en open te snijden. Een stevige rode kleur van het vruchtvlees geeft aan dat de vrucht rijp is.
❍ Snoeien:
Allereerst maakt het verschil of je containers koopt of kiest voor planten met blote wortel. Potplanten worden het eerste jaar niet gesnoeid.
In het geval van planten met blote wortel, moet het snoeien vóór het planten worden uitgevoerd. Bij deze zogenaamde plantensnoei worden beschadigde scheuten volledig verwijderd. Verkort alle andere scheuten met de helft.
» Tip: Controleer ook de wortels. Beschadigde worteldelen moeten worden verwijderd. Door de hoofdwortel iets af te knippen, kunnen de jonge planten gemakkelijker voedingsstoffen opnemen.
Bij kuipplanten worden de onderste scheuten in het tweede jaar ingekort. De beste tijd voor deze snoeimaatregel is het voorjaar. Om ervoor te zorgen dat de vrucht zich ongehinderd kan ontwikkelen, moeten ook te dicht op elkaar staande scheuten worden verwijderd.
Ongeveer elke drie jaar is het tijd voor een uitdunning. Dit vindt plaats in de late winter en dient om de plant te verjongen. Hier verwijder je alle oude en overhangende scheuten.
❍ Voortplanting:
De meest gebruikelijke methode om kale appelbessen te vermeerderen, is door stekken te nemen. Snijd de stekken van de scheuten van een bestaande plant op een lengte van ongeveer 20 centimeter. Kort de scheutpunt in tot aan het onderste oog en halveer de resterende bladeren. De stek kan nu in de grond worden geplaatst en gelijkmatig vochtig worden gehouden. Het beste seizoen voor deze maatregel is de herfst.
» Tip: Niet-geënte appelbessen kunnen ook worden vermeerderd door zaden. Verder vormen de planten zelf wortelscheuten, die direct kunnen worden opgegraven en apart als nieuwe struik kunnen worden opgekweekt.
❍ Overwinteren:
De appelbes wordt buiten gekweekt en heeft geen winterbescherming nodig. De planten zijn extreem winterhard en verdragen gemakkelijk temperaturen tot -35 graden. Zelfs late vorst kan de plant niet schaden.
Potplantenminder robuust lijken. De planten zouden niet kunnen overleven als de grond in de pot zou bevriezen. Appelbessen moeten daarom in een emmer op een beschutte plaats overwinterd worden en ook beschermd worden met tuinvlies of kokosmatten.
❍ Afwerking:
De verfijning tot een standaard is vrij eenvoudig. Copulatie is de eenvoudigste methode van verbetering. De appelbesplant wordt direct op een standaard geënt.
De entmethode is voorbehouden aan ervaren tuinders. Een goed getraind plantenoog wordt hier overgebracht. Als basis wordt bij voorkeur de lijsterbes gebruikt. Als de appelbes op de lijsterbes wordt geënt, wordt dit de zwarte lijsterbes genoemd. De resulterende kleine boom levert bijzonder hoge opbrengsten op.
❍ Ziekten en plagen
De kale appelbes wordt als behoorlijk robuust en winterhard beschouwd, maar is niet geheel gespaard van ziekten en plagen.
Geobserveerd:
- Vuurbrand
- Apple Moth
- Rode Spin
» Vuurvuur
De kale appelbes behoort tot de rozenfamilie en kan daarom ook worden aangetast door bacterievuur. De ziekte veroorzaakt door bacteriën kan grote schade aanrichten en effectieve remedies zijn op dit moment nauwelijks gevonden. Voor ons mensen is bacterievuur echter volkomen ongevaarlijk.
» Let op: Als er donkere stippen in een spiraal op de dode takken zijn verdeeld, was de perenwesp aan het werk. De besmetting kan gemakkelijk worden aangezien voor bacterievuur. In dit geval is het voldoende om aangetaste takken te verwijderen, verdere maatregelen zijn niet nodig.
» appelmot
Als de kale appelbes zijn bladeren begint te verliezen en een lage vruchtopbrengst vertoont, kan dit duiden op de appelmot. Als je de vrucht van dichterbij bekijkt, zie je kleine gaatjes die door de larven zijn veroorzaakt. Natuurlijke vijanden zoals chrysanten of sluipwespen zijn effectief gebleken in de bestrijding hiervan.
» Rode Spin
Aantasting door rode spinnen kan al in de lente plaatsvinden. Er verschijnen eerst lichte stippen op de bladeren. Deze zullen na verloop van tijd grijs worden en met elkaar versmelten. De bladeren beginnen te krullen en vallen later af. Als de plant bijzonder zwaar is aangetast, is ook een fijn web te zien. Als je wilt vechten zonder chemicaliën, kun je roofmijten, loopkevers of roofwantsen gebruiken als natuurlijke vijanden. Voor de gerichte bestrijding van de genoemde plagenZeepoplossing of olijfolie kan ook worden gebruikt.
Feiten op een rij:
| Zorgmaatregel | Uitleg |
|---|---|
| Selecteer locatie | ❍ De planten doen het op vrijwel elke locatie goed. ❍ Als je een hoge opbrengst verwacht, kies dan een zonnige plek. ❍ In de schaduw groeit de appelbes minder intensief en is lui met bloeien . ❍ Om de plant de kans te geven zich te verspreiden, plant u minimaal 1,5 meter uit elkaar. |
| Bodemgesteldheid | ❍ De grond moet zo vochtig mogelijk zijn. ❍ Tegelijkertijd is het belangrijk om wateroverlast te voorkomen, wat wordt bevorderd door drainage. ❍ Zware kleigronden kunnen met zand en grind beter doorlatend worden gemaakt. ❍ A Een pH-waarde van 5 tot 6,5 blijkt de ideale ondergrond te zijn. |
| Casting | ❍ Appelbessen voor buiten hebben geen regelmatige watergift nodig. ❍ Tijdens bijzonder droge zomers moet erop worden gelet dat de grond niet volledig uitdroogt. ❍ Een laag mulch houdt het vocht langer vast in de grond. ❍ Potplanten moeten regelmatig water krijgen omdat ze niet genoeg water uit hun wortels kunnen krijgen. |
| Bemesten | ❍ Bij het planten wordt compost onder het substraat gemengd. ❍ Mest is een uitstekende langdurige meststof die de plant gedurende meerdere jaren van alle voedingsstoffen voorziet die hij nodig heeft. ❍ Aanvullende maatregelen zijn niet nodig. |
Een overzicht van verschillende Aronia-soorten
Vanuit botanisch oogpunt is de appelbes verdeeld in drie verschillende soorten. De kale appelbes en de viltige appelbes zijn bijzonder geschikt voor de teelt in de boomgaard. In de loop van de tijd zijn er verschillende cultivars ontstaan, de appelbessen zijn groter geworden en smaken minder bitter.
De viltige appelbes is ook bekend als de dwerglijsterbes. De naam is terug te voeren op de viltige haren aan de onderkant van de bladeren. Viltige appelbessen kunnen tot drie meter hoog worden en dragen vanaf mei tal van witte tot lichtroze bloemen. De vruchten kunnen rond september worden geoogst. Hoewel de vruchten van de viltige appelbes zoeter smaken dan de appelbessen van de kale aronia, zijn ze minder relevant voor rauwe consumptie en worden ze meestal verwerkt tot sappen, likeuren of jam. Viltige appelbessen zijn niet veeleisende planten die op bijna elke grond kunnen worden gekweekt en zelfsoverleeft strenge vorst ongedeerd.
Kort portret van andere appelbesrassen
» Hugin
Deze appelbes wordt voornamelijk in Zweden geteeld en is daardoor goed aangepast aan een ruw klimaat. U kunt hoge opbrengsten verwachten. De vruchten zijn bijzonder rijk aan vitamine C en hebben een diameter tot 13 mm.
» Viking
De vruchten van deze appelbes zijn bijzonder groot en glanzend zwart van kleur. Viking levert hoge opbrengsten, hoewel het aroma minder aromatisch is in vergelijking met wilde appelbes. Met een maximale hoogte van 1,5 meter is de struik gemakkelijk met de hand te oogsten.
» Nero
Dit ras werd al in de jaren 70 verbouwd in het toenmalige Oost-Duitsland en is nog steeds de meest geteelde appelbes in Duitsland en buurland Polen. De vruchten zijn sappig en aromatisch en worden voornamelijk gebruikt om jam te maken.
» Rubina
Deze soort werd voor het eerst gekweekt in Hongarije. Rubina produceert hoge opbrengsten en draagt glanzend donkerpaars fruit. De struiken kunnen tot twee meter hoog worden en zijn bijzonder winterhard.
De kale appelbes vasthouden als een bonsai
De kale appelbes is ook niet veeleisend in de bonsaicultuur. De plantenliefhebber kan ze in allerlei stijlen ontwerpen. Pas op dat de grond niet uitdroogt. De aarde moet constant vochtig zijn. Adequaat water geven is vooral belangrijk tijdens de bloeiperiode, anders laat de bonsai zijn bloemen vallen. In de winter is water geven zuiniger. Het is in ieder geval belangrijk om wateroverlast te voorkomen. Het af en toe aanbrengen van bonsaimest zorgt voor een gezonde groei.